Nike và BAPE – Vụ kiện giày thể thao về đôi giày giống Air Force 1

Trong thế giới thời trang đường phố, nơi ranh giới giữa “cảm hứng” và “sao chép” luôn mờ nhạt. Không có gì gây chú ý hơn một cuộc chiến pháp lý giữa hai ông lớn: Nike và BAPE (A Bathing Ape). Đầu năm 2023, Nike chính thức đệ đơn kiện BAPE tại tòa án liên bang Mỹ với cáo buộc thương hiệu Nhật Bản đã “xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ”. Bằng cách tạo ra những đôi giày BAPE STA có thiết kế gần như sao chép mẫu Air Force 1 huyền thoại.

Đây không chỉ là một vụ kiện về kiểu dáng giày. Mà còn là cuộc đối đầu giữa một đế chế thể thao toàn cầu và một biểu tượng văn hóa streetwear. Vụ việc nhanh chóng trở thành tâm điểm tranh cãi trong cộng đồng sneakers. Đâu là ranh giới giữa tôn vinh và đạo nhái? Và ai sẽ là người chiến thắng trong cuộc chiến vừa mang tính pháp lý vừa mang tính biểu tượng này? Cùng Authentic-shoes tìm hiểu chi tiết nhé!

Bối cảnh cuộc chiến pháp lý

Vào tháng 1 năm 2023, Nike – gã khổng lồ trong ngành giày thể thao. Đã đệ đơn kiện A Bathing Ape (BAPE), một thương hiệu streetwear nổi tiếng của Nhật Bản, tại Tòa án Liên bang Manhattan, New York. Nike cáo buộc BAPE vi phạm bản quyền thương hiệu và sao chép “gần như nguyên bản” các thiết kế biểu tượng của mình. Bao gồm Nike Air Force 1, Air Jordan 1, và Nike Dunk. Trung tâm của vụ kiện là dòng giày BAPE STA, được cho là có nhiều điểm tương đồng với Air Force 1. Cùng với các mẫu khác như BAPE STA Mid, SK8 STA, COURT STA, và COURT STA High.

Cuộc chiến pháp lý này không chỉ là một tranh chấp giữa hai thương hiệu lớn. Mà còn là một sự kiện quan trọng trong ngành công nghiệp thời trang. Đặt ra câu hỏi về quyền sở hữu trí tuệ, bản quyền thiết kế, và ranh giới giữa “học hỏi” và “sao chép” trong thế giới sneakers.

Nguồn gốc tranh cãi: BAPE STA và Air Force 1

Sự tương đồng giữa BAPE STA và Nike Air Force 1

Ra mắt vào năm 2000, BAPE STA nhanh chóng trở thành một trong những đôi giày biểu tượng của thương hiệu BAPE. Được sáng lập bởi Tomoaki Nagao (Nigo) vào năm 1993 tại Nhật Bản. Với upper da bóng, logo ngôi sao thay cho Swoosh, và các phối màu rực rỡ như hồng candy hay vàng nhiệt đới. BAPE STA được yêu thích trong cộng đồng hip-hop và streetwear. Tuy nhiên, Nike cho rằng thiết kế của BAPE STA, cùng với các mẫu như SK8 STA (tựa Nike Dunk) và COURT STA (tựa Air Jordan 1). Là “gần như sao chép nguyên bản” các dòng giày biểu tượng của họ.

Nike Air Force 1, ra mắt năm 1982, là một trong những đôi giày thể thao bán chạy nhất mọi thời đại. Với thiết kế đặc trưng gồm đế cao su pivot, upper da, và logo Swoosh. Nike đã đăng ký bản quyền thương hiệu cho Air Force 1 vào năm 2008. Bảo vệ các yếu tố thiết kế không chức năng như đường may, hoa văn đế, và hình dáng tổng thể. Nike cáo buộc rằng BAPE STA đã vi phạm trade dress này. Gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng và làm tổn hại đến thương hiệu Nike.

Lịch sử mâu thuẫn

Mâu thuẫn giữa Nike và BAPE không phải mới. Theo hồ sơ vụ kiện, vào năm 2009, Nike đã liên hệ và gặp gỡ đại diện BAPE tại Nhật Bản để thảo luận về sự tương đồng giữa BAPE STA và Air Force 1. Trong cuộc gặp, Nike phản đối thiết kế của BAPE và đề xuất một thỏa thuận cấp phép. Nhưng BAPE từ chối, cho rằng Nike không có đủ cơ sở pháp lý để kiện vào thời điểm đó. Sau cuộc gặp, BAPE giảm đáng kể hoạt động tại Mỹ. Họ đóng cửa hầu hết các cửa hàng tại New York và Los Angeles. Và vào năm 2016, họ đã thiết kế lại BAPE STA để trông ít giống Air Force 1 hơn.

Tuy nhiên, từ năm 2021, BAPE tăng cường sự hiện diện tại Mỹ, mở lại các cửa hàng và tái giới thiệu thiết kế BAPE STA gốc. Điều mà Nike cho rằng đã “tăng đáng kể quy mô và mức độ vi phạm”. Nike tuyên bố rằng sự mở rộng này, cùng với việc BAPE từ chối ngừng bán các mẫu giày bị cáo buộc, đã buộc họ phải hành động pháp lý.

Diễn biến vụ kiện

Đơn kiện của Nike (Tháng 1/2023)

Ngày 25 tháng 1 năm 2023, Nike đệ đơn kiện tại Tòa án Liên bang Quận Nam New York. Cáo buộc BAPE vi phạm bản quyền thương hiệu, cạnh tranh không lành mạnh, và làm mờ thương hiệu. Hồ sơ kiện bao gồm một biểu đồ so sánh chi tiết, chỉ ra các điểm tương đồng giữa:

• BAPE STA và Nike Air Force 1 Low

• BAPE STA Mid và Nike Air Force 1 Mid

• SK8 STA và Nike Dunk

• COURT STA/Court STA High và Air Jordan 1/Low

Nike lập luận rằng các mẫu giày của BAPE là “sao chép gần như nguyên bản”. Gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng và làm giảm giá trị thương hiệu của Nike. Họ yêu cầu tòa án ra lệnh cấm BAPE bán các mẫu giày vi phạm và bồi thường thiệt hại gấp ba lần.

Phản hồi của BAPE

Vào tháng 5 năm 2023, BAPE nộp đơn xin bác bỏ vụ kiện. Cho rằng Nike không cung cấp đủ chi tiết về các yếu tố trade dress bị vi phạm. BAPE lập luận rằng các mô tả của Nike về thiết kế Air Force 1, Air Jordan 1, và Dunk là “quá chung chung”. Và thiếu tính đặc thù để được bảo vệ bởi luật bản quyền. Họ cũng cáo buộc Nike đã “bỏ rơi” quyền sở hữu trade dress bằng cách cấp phép không kiểm soát cho bên thứ ba. Như trường hợp với Already LLC trong một vụ kiện năm 2009. Theo BAPE, điều này làm mất đi sự liên kết giữa trade dress của Nike và thương hiệu của họ trong mắt người tiêu dùng.

Ngoài ra, BAPE nhấn mạnh rằng Nike đã chậm trễ trong việc kiện. Bởi BAPE STA đã tồn tại từ năm 2000 và Nike chỉ hành động pháp lý sau hơn 20 năm. Họ cho rằng sự chậm trễ này làm suy yếu tính hợp lệ của đơn kiện.

Quyết định của tòa án

Tháng 3 năm 2024, Thẩm phán Paul Gardephe từ chối yêu cầu bác bỏ vụ kiện của BAPE. Cho rằng Nike đã cung cấp đủ chi tiết về vụ kiện. Bao gồm các mô tả cụ thể về đường may, hoa văn đế, và các yếu tố thiết kế khác. Được hỗ trợ bởi các bản đăng ký bản quyền và hình ảnh minh họa. Thẩm phán nhấn mạnh rằng các yếu tố này đủ để phân biệt giày Nike với các sản phẩm khác trên thị trường. Bác bỏ lập luận của BAPE rằng mô tả của Nike “quá chung chung”. Quyết định này cho phép vụ kiện tiếp tục, đánh dấu một chiến thắng quan trọng cho Nike.

Kết thúc bằng thỏa thuận

Ngày 29 tháng 4 năm 2024, Nike và BAPE đạt được thỏa thuận dàn xếp, kết thúc vụ kiện. Theo tuyên bố của Nike, BAPE đồng ý:

• Ngừng sản xuất và bán các mẫu BAPE STA Mid, COURT STA, và COURT STA High.

• Sửa đổi thiết kế của BAPE STA và SK8 STA để tránh tương đồng với Air Force 1 và Nike Dunk.

Thỏa thuận này được nộp lên Tòa án Quận Nam New York. Chấm dứt tranh chấp pháp lý. BAPE không đưa ra bình luận công khai về vụ việc.

Ý nghĩa của vụ kiện

Đối với ngành công nghiệp sneakers

Vụ kiện Nike vs. BAPE là một trong những vụ tranh chấp bản quyền lớn nhất trong ngành thời trang năm 2023–2024. Quyết định của Thẩm phán Gardephe, cho phép Nike tiếp tục vụ kiện. Khẳng định rằng các thương hiệu có thể bảo vệ thiết kế mang tính biểu tượng của mình nếu chúng được đăng ký rõ ràng và có đặc điểm phân biệt. Susan Scafidi, người sáng lập The Fashion Law. Nhận định rằng phán quyết này là “một cú đánh mạnh không chỉ cho Nike. Mà còn cho bất kỳ thương hiệu nào có thiết kế dễ nhận diện”.

Vụ kiện cũng cho thấy sự quyết liệt của Nike trong việc bảo vệ tài sản trí tuệ. Đặc biệt khi thị trường sneakers ngày càng cạnh tranh với các thương hiệu độc lập và các bản collab. Trong những năm gần đây, Nike đã kiện nhiều thương hiệu nhỏ hơn như Warren Lotas, John Geiger, và Kool Kiy vì các thiết kế tương tự Air Force 1 hoặc Dunk. Nhưng vụ kiện với BAPE là đáng chú ý nhất do quy mô và tầm ảnh hưởng của thương hiệu Nhật Bản.

Đối với văn hóa streetwear

BAPE STA từ lâu đã được xem là một “lời tri ân” đến Nike Air Force 1. Với logo ngôi sao và chất liệu da bóng tạo nên sự khác biệt. Nhiều người trong cộng đồng sneakerhead, cho rằng BAPE đã mang đến sự sáng tạo với các phối màu độc đáo và chất lượng cao cấp hơn. Đồng thời không ảnh hưởng đáng kể đến doanh số của Nike. Tuy nhiên, Nike lập luận rằng sự tương đồng này gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng. Và làm giảm giá trị thương hiệu của họ.

Việc BAPE phải ngừng sản xuất một số mẫu giày. Và sửa đổi thiết kế có thể ảnh hưởng đến vị thế của họ trong văn hóa streetwear. Đặc biệt khi BAPE STA là một trong những sản phẩm chủ lực. Tuy nhiên, thỏa thuận dàn xếp cho thấy BAPE vẫn có thể tiếp tục kinh doanh với các thiết kế được điều chỉnh, duy trì sự hiện diện trong thị trường.

Câu hỏi về ranh giới giữa “học hỏi” và “sao chép”

Vụ kiện đặt ra câu hỏi lớn về ranh giới giữa việc lấy cảm hứng và sao chép trong ngành thời trang. Trong lịch sử, Nike cũng từng bị cáo buộc “học hỏi” thiết kế từ các thương hiệu khác. Như trường hợp Onitsuka Tiger với đôi Nike Cortez. Một số ý kiến trên mạng xã hội cho rằng Nike đang áp dụng tiêu chuẩn kép khi kiện BAPE. Trong khi chính họ cũng hưởng lợi từ việc phối trộn các thiết kế trong quá khứ.

Tuy nhiên, với việc đăng ký bản quyền trade dress vào năm 2008 và chiến lược pháp lý mạnh mẽ. Nike đã củng cố quyền sở hữu trí tuệ của mình, khiến các thương hiệu khác phải cẩn trọng hơn khi thiết kế các sản phẩm tương tự.

Kết luận

Cuộc chiến pháp lý giữa Nike và BAPE là một cột mốc quan trọng trong ngành công nghiệp sneakers. Nhấn mạnh tầm quan trọng của bản quyền thương hiệu và trade dress trong việc bảo vệ các thiết kế biểu tượng. Dù BAPE STA đã trở thành một phần không thể thiếu của văn hóa streetwear. Thỏa thuận dàn xếp năm 2024 cho thấy Nike đã thành công trong việc buộc BAPE thay đổi các mẫu giày vi phạm. Vụ kiện không chỉ ảnh hưởng đến hai thương hiệu. Mà còn gửi thông điệp đến toàn ngành thời trang: các thiết kế mang tính biểu tượng cần được bảo vệ. Nhưng ranh giới giữa sáng tạo và sao chép vẫn là một chủ đề gây tranh cãi.

Xem thêm: Nike Court Vapor Pro 2: Mẫu giày Tennis “Đa năng”?